Pleidooi voor Open Document Format in de bibliotheek

Afgelopen week bezocht ik de studiemiddag Open Source in de Informatievoorziening. Onderdeel van de algemene introductie was uitleg over het Actieplan Nederland Open in Verbinding (NOiV). Kern van het actieplan is dat (semi)overheidsinstellingen moeten voldoen aan de principe "pas toe of leg uit". Dit moet resulteren in het toepassen van open standaarden of het uitleggen waarom dat niet mogelijk is. Eén van de bekendste toepassingen van het actieplan is dat de (rijks)overheid intern en extern communiceert met behulp van het Open Document Format. Deze zogenaamde open standaard heeft betrekking op tekstbestanden en wordt ondersteund door onder andere OpenOffice.org en Lotus Symphony. Ook de in populariteit toenemende cloudapplicaties als Googledocs ondersteunen ODF. Dit zijn, in tegenstelling tot het alom aanwezige Microsoft Word, gratis te gebruiken tekstverwerkingsprogramma's. Uitgebreide Nederlandstalige informatie over gebruik en toepassing van het ODF staat op de site van de OpenDoc Society.

Tot mijn grote teleurstelling maken bibliotheken geen onderdeel uit van de instellingen waarop het actieplan betrekking heeft. En dat terwijl bibliotheken grotendeels afhankelijk zijn van overheidsfinanciering. Daarnaast staan bibliotheken van oudsher voor de vrije verspreiding van informatie. Het inherente karakter van een pakket als Microsoft Office staat hier recht tegenover. Ten eerste duur is het duur in het gebruik en ten tweede maakt het gebruik van een gesloten standaard (.doc of .docx). Deze geslotenheid staat vrije informatie-uitwisseling in de weg. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat nieuwe versies van Microsoft Word oude versies en hierin opgemaakte bestanden niet meer ondersteunen, mits het programma (tegen betaling) geupgrade wordt.

Het behoort mijns inziens tot de taak van bibliotheken haar gebruikers hierover te informeren en tevens het goede voorbeeld te geven. Dat betekent dat bibliotheken stoppen met geld uitgeven aan een pakket als Microsoft Office en een gratis alternatief aanbieden. Mijn ervaring bij een gemeente heeft geleerd dat dit nauwelijks tot problemen leidt. Daarnaast maken bibliotheken zich sterk voor het informeren over het sociale web. Peiler van het slagen van web 2.0 is het gebruik van open standaarden. In de informatievoorziening richting de klant behoort daarom het benoemen waarom deze standaarden onmisbaar zijn. Een stok achter de deur in de vorm van het Actieplan zou daarbij helpen. De VOB zou deze handschoen daarom moeten oppakken en toenadering zoeken tot het programmabureau NOiV.